ترجمه و تحقیق جلد سوم کتاب متشابه القرآن و المختلف فیه، إبن شهرآشوب مازندرانی

بدون تردید پس از پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع)، علمای وارسته اسلام تنها کسانی هستند که آگاهی وسیعی از تفسیر و تبیین آیات قرآن کریم دارند. محمد بن علی بن شهرآشوب سَروی مازندرانی، یکی از آن علماء و دانشمندانی است که با تألیفات ارزنده خود خدمات شایسته و فراوانی در جهت اعتلای تعالیم ارزشمند اسلام و قرآن نموده است. یکی از این آثار، کتاب «متشابه القرآن و المختلف فیه» می باشد که مملوّ از مطالب قرآنی درباره آیات متشابه و مشکل قرآن کریم است. وی با نگارش این کتاب ارزشمند، گام موثری در تفسیر این گونه آیات برداشته است. إبن شهرآشوب در کتاب خود به بیان آیات مشکل و متشابه قرآن، که گاه معنای آن با آیات دیگر متناقض است می پردازد و گاه با طرح سوال درمورد آن، پاسخ پرسش را نیز بیان می کند. نویسنده در کتاب خود، آیات مربوط به یک موضوعِ واحد را در یک باب، قرار داده و هر باب را به فصل های مختلفی تقسیم نموده است. ابوابی نظیر «توحید، عدل، نبوت، امامت، مفردات قرآن، اصول فقه، آیات الأحکام، ناسخ و منسوخ، مباحث نحوی و نوادر» که هر یک از آنها، با نظمی در خور تحسین تبویب یافته است و نشان از دقت نظر مولف در تدوین کتاب دارد. با توجه به مطالب پیش گفته، نگارنده این پژوهش سعی نموده است تا پس از ترجمه واضح و روان جلد سوم کتاب متشابه القرآن که شامل بخش هایی از مبحث نبوت، امامت و المفردات می باشد، به استخراج منابع حدیثی، تفسیری و نیز آرای مفسران و فقهای قبل از إبن شهرآشوب که نامبرده مطالب و مباحث آنان را در کتاب خود ذکر نموده است، بپردازد و در ادامه، برخی از آراء و نظرات وی را با نظرات دانشمندان و قرآن پژوهانی همچون علامه طباطبایی، إبن قتیبه دینوری، جلال الدین سیوطی، محمد بن أبی بکر رازی، آیت الله معرفت و فخر رازی مقایسه نماید. از رهگذر این تحقیق درخواهیم یافت که مولف کتاب متشابه القرآن با تکیه بر روش های مختلف همراه با جهت گیری عالمانه، به تصحیح شبهات و انحرافات موجود در آیات متشابه قرآن پرداخته و پرده از ابهام آنها برداشته است. به نظر می رسد روش وی در تفسیر آیات، بیشتر بر پایه روش اجتهادی و عقلی است که با استفاده از شاخص هایی نظیر عقل، قرآن، سنت و ادبیات (قواعد ادبی و نحوی) انجام گرفته است.